Son ukraynalıya qədər mübarizə elanı| Kiyevin sülh şərtlərinə olan etirazlar

Heç bir tərəf tək hərbi yolla belə bir nəticəyə gəlmək iqtidarında deyil. Rusiya artıq özünün əsas hərbi məqsədlərini təmin edə bilmədiyini nümayiş etdirib. Ukraynanın müqaviməti bəzi müşahidəçilərin onu qalib elan etməsinə səbəb olsa da, bu müqavimət hərbi cəhətdən Rusiya qüvvələrini separatçıların nəzarəti altında olan ərazidən, hətta Rusiyanın cari müharibənin başladığı fevraldan bəri ələ keçirdiyi bütün ərazilərdən çıxarmaq iqtidarında deyil.

Ciddi danışıqlar yaxınlaşdıqca ukraynalılar və onların xarici tərəfdarları arasında hansı sülh şərtlərinin məqbul sayılacağı ilə bağlı fikir ayrılıqları getdikcə daha aydın görünəcək və Rusiyanın təcavüzünə qarşı indiyə qədər mövcud olan beynəlxalq birliyi pozacaq. Rusiya ilə Ukrayna arasında mübahisəli bəzi məsələlərlə bağlı Ukrayna tərəfdarları arasında artıq mövcud olan konsensusun olmaması müharibənin özü və Rusiya ordusunun hücumları ilə daha da dərinləşib.

Ukrayna tərəfinin bu müharibədəki məqsədi barədə sadə və razılaşdırılmış fikir irəli sürmək çətindir. Ukraynanın özündən səslənən daha minimal bəyanatlar ukraynalıların həyatını və dolanışığını bərpa etmək etmək, onları Rusiya diktaturası altında yaşamaqdan xilas etməklə bağlıdır. Qərbdə Rusiyanın “məğlub edilməli” olduğu və Ukraynanın “qalib gəlməsi” ilə bağlı bəyanatlar eşidilir. Rusiya qüvvələrinin geri çəkildiyi ərazilərdə üzə çıxan vəhşiliklər daha maksimalist düşüncəni gücləndirəcək.

Məqsədlər üzrə konsensusun olmaması hərbi cəhətdən nəyin əldə edilə biləcəyi ilə bağlı konsensusun olmaması ilə müşayiət olunacaq. Ukraynanın gözlənilən hərbi məqsədləri müxtəlifdir, əlçatmaz məqsədlərdən (Krımı geri almaq kimi) ukraynalıların artıq nümayiş etdirdiyi şücaətə qədər (məsələn, Kiyev yaxınlığında Rusiyanın işğal etdiyi bəzi əraziləri geri qaytarmaq kimi) bir çox məqsədlər var. Bu spektrdə hər hansı bir məqsədin necə ola biləcəyi ilə bağlı analitiklər arasında fikir ayrılığı var.

Konkret sülh şərtlərinin qəbul edilməsi ukraynalıların öz aralarında həll etməli olduqları məsələdir. Prezident Volodimir Zelenski ruslara qarşı milli müqaviməti ruhlandırmaqla indi əfsanəvi liderlik bacarıqlarını nümayiş etdirir, lakin onun siyasi bacarıqları danışıqlar yolu ilə sülhə doğru mövqe tutmaqda ciddi şəkildə sınaqdan keçiriləcək və bu vəziyyətdə demək olar ki, hər hansı bir mövqe həmvətənlərin - tez bir zamanda dağıdıcı müharibəni başa vurmayacağına inananlar və ya mənfur Rusiya rejiminə çox güzəştə getdiyini düşünən digər ukraynalıların qəzəbinə səbəb olacaq. O, hər ikisinin qəzəbi ilə qarşılaşa bilər.

ABŞ və digər kənar tərəfdarlar bu Ukraynadaxili debatı idarə etməyə çalışmamalıdırlar. Bununla belə, tərəfdarlar Ukrayna daxilindəki baxışların genişliyindən və Zelenskinin daxili təzyiqlərindən xəbərdar olmalıdırlar.

Məqbul sülh şərtləri ilə bağlı fikir ayrılığı ABŞ və onun Qərb müttəfiqlərinə də şamil olunacaq. Ukrayna böhranı ilə bağlı müxtəlif transatlantik baxışlarla bağlı indiyədək ən çox diqqət Rusiyaya qarşı sanksiyaların müxtəlif dərəcədə dözümlülüyünə yönəlib. Lakin münaqişənin Rusiya və Ukrayna arasında müharibədən daha çox başa düşülməsindən, münaqişənin necə başa çatdırılacağına dair fərqli fikirlər də ortaya çıxacaq. Müharibənin müxtəlif konsepsiyaları onu demokratiya və avtokratiya, milli suverenliyə hörmət və hörmətsizlik, humanitarlıq və qeyri-insanilik və böyük dövlətlər arasında rəqabət kimi qiymətləndirdi.

Bu konsepsiyaların əksəriyyəti, Kiyevdə çoxlarının düşündüyündən daha yaxşı sülh şərtlərini, müharibəni uzatmaq riski ilə gözləməyi nəzərdə tuta bilər. Qərbdən gələn ən qətiyyətli bəyanatda bu müharibədə son ukraynalıya qədər mübarizə aparmaq istəyi öz əksini tapıb. Bu, mənəvi cəhətdən yanlış olardı. Bu, günahsız ukraynalıların əzabını uzatmaqdan başqa, başqa səbəblərə görə də ağılsızlıq olardı.

Ukraynalılar qarşıdakı bir neçə həftə ərzində indiyə qədər olduğu kimi effektiv döyüşməyə davam etsələr belə, hər hansı bir gözlənilən sülh nizamlanmasının Ukraynanın bütün ölkə ərazisi, o cümlədən Donbas və Krım üzərində nəzarətini bərpa etməsi olduqca zəif ehtimaldır.

Zelenski, şübhəsiz ki, bunu dərk edir, lakin həm də Rusiyanın təcavüzü qarşısında əraziləri rəsmi olaraq vermək kimi siyasi ağrılı və siyasi intihar addımından qaçmalıdır. Bu dairənin kvadratlaşdırılması, yəqin ki, Ukrayna və Rusiyanın bu ərazilərlə bağlı fikir ayrılığına, Kiyevin de-yure tanınması ilə müşayiət olunmayan de-fakto ayrılmasına səbəb olacaq. Belə bir formulun bəzi elementləri Ukraynanın artıq ruslara verdiyi bildirilən sülh təklifində var.

Müharibəni dayandıra biləcək danışıqlar yolu ilə və imzalanmış nizamlanmanın yeganə məqbul alternativi (Donbasda və Krımda Rusiya qoşunları ilə atəşin demək olar ki, dayandığı dondurulmuş münaqişə) əksər hallarda funksional ekvivalent ola bilər. Rəsmi razılaşdırılmış atəşkəs daha yaxşı olardı.

Müharibə ilə bağlı bir çox şərhlərdə səslənən mövzu ondan ibarətdir ki, hansı növ sülh əldə olunsa da, Ukrayna Rusiyanın gələcəkdə razılaşmanı pozmayacağına və ölkəyə yenidən müdaxilə etməyəcəyinə birtəhər əmin olmalıdır. Sülh müqavilələrinin uzunömürlü olması ilə bağlı ümumi fikir etibarlıdır, lakin bu, müharibənin aparılmasının asanlaşdırdığı bir tələbdir. Rusiyanın bu müharibədə yaşadığı hərbi uğursuzluqları və böyük xərcləri nəzərə alsaq və bu təcrübənin indiki və ya gələcək rusiyalı qərar qəbul edən hər hansı bir şəxsə verdiyi dərsləri nəzərə alsaq, Rusiyanın yenidən Ukraynaya təcavüzü üçün ehtimal indi iki ay əvvəlkindən xeyli yüksəkdir.